شیرآلات صنعتی
شیر یکطرفه (CHECK VALVE)
| MESC.NO | SIZE |
| 75.73.54.402.3 | “3 |
| 75.73.54.421.3 | “4 |
| 75.73.45.441.3 | “6 |
شیر یکطرفه (CHECK VALVE)
شیرهای یک طرفه با هدف جلوگیری از برگشت جریان سیال نصب و استفاده می شوند. اجزای اساسی این شیرها شامل BODY، GATE، BONNET و SEAT میشود. این شیرها به صورت خود کار عمل کرده و در حقیقت به وسیله جریان برگشتی کنترل می شوند. به عبارت دیگر در این شیرها، حرکت سیال به سمت جلو باز شده و به وسیله جریان سیال برگشتی، مسدود می شوند. شیرهای یک طرفه را می توان براساس چگونگی حرکت بند آور، به سه دسته مهم تقسیم کرد.
1- LIFT CHECK VALVE
در این نوع شیر یک طرفه، حرکت بند آور در جهت جریان است. این شیرها برای جریان های افقی یا عمودی با جهت جریان رو به بالا مناسب هستند. همچنین استفاده از این شیرها عموماً برای جریان های بخار، هوا، گازها و آب توصیه می گردد. در این شیرها هنگامی که جریان وارد شیر می شود، بند آور که می تواند به شکل دیسک، توپ و… باشد، با فشار جریان، از جای خود بلند شده و مسیر عبور سیال را باز می کند. از سوی دیگر، هنگامی که جریان از جهت مقابل وارد شیر شود، بند آور بر اثر نیروی جریان برگشتی و فشار حاصل از وزن خود روی SEAT نشسته و مسیر عبور جریان را مسدود می کند. در بعضی از طراحی ها برای بالا بردن سرعت بسته شدن شیر یا امکان استفاده از شیر در وضعیت افقی، از یک فنر برای اعمال فشار بر روی بند آور استفاده می شود. از مزایای اساسی این نوع شیر یکطرفه، کوتاهی مسیر طی شده توسط بند آور میان وضعیت های باز و بسته است؛ این خاصیت زمان پاسخ و سرعت عملکرد شیر را در حالت مطلوب قرار میدهد. لازم به یادآوری است که سرعت عمل در این شیرها یکی از عوامل تعیین کننده در انتخاب شیر است. در حقیقت هر چه زمان لازم برای رسیدن شیر به وضعیت بسته بیشتر باشد، مقدار سیال بیشتری در جهت نامطلوب فرصت حرکت پیدا می کند. به دلیل کورس کوتاه دیسک، این شیر جزو شیرهای یک طرفه سريع العمل طبقه بندی می شود. در بعضی از انواع این شیر برای رسیدن به آب بندی بهتر و جلوگیری از نشتی، بند آور به کمک یک راهنما یا GUIDE در مسیر خود حرکت می‌کند. البته استفاده از راهنما مضراتی را نیز در پی دارد؛ معمولا اگر سیال سرویس دارای ذرات معلق یا رسوبزا باشد، می تواند باعث گیر کردن دیسک روی راهنما و مختل شدن عملکرد شیر گردد. همچنین ویسکوزیته بالای سیال سرویس می تواند سرعت واکنش شیر را تحت تأثیر قرار داده و یا در موارد حاد، حتی باعث عمل نکردن شیر شود. البته در بعضی از طراحی ها، از بند آور توپی شکل استفاده شده که نیاز به استفاده از راهنما را مرتفع می کند، اما مشکل ویسکوزیته سیال، همچنان به جای خود باقی است. به همین دلیل این شیرها برای سیالات غیر ویسکوز و عاری از ذرات معلق مناسب تر هستند.
2- SWING CHECK VALVES
این شیرها معمولا دارای یک بند آور صفحه ای هستند که به لولایی خارج از صفحه نشمین گاه متصل است و با حرکت شبه آونگی خود مسیر عبور سیال را باز یا مسدود می کند. مزیت اساسی این شیر در جهت حرکت بند آور آن نهفته است. با اتخاذ حرکت آونگی بند آور، این شیرها حساسیت کمی نسبت به ذرات معلق موجود در سیال نشان می دهند. از سوی دیگر با افزایش کورس دیسک در این شیرها، زمان واکنش آنها کمی بیشتر از شیرهای LIFT خواهد بود. این مسأله در سایزهای بزرگ شیر یا در مورد سیال های ویسکوز، اهمیت بیشتری پیدا می کند. معمولاً در چنین مواردی برای حل مسأله تمهیداتی در نظر گرفته میشود که از آن جمله می توان به تعبيه فنرهایی برای برگشت سریع تر یا تقسیم کردن بند آور به دو بخش اشاره کرد. افت فشار و اغتشاش سیال، پس از عبور از این شیرها بسیار کم است؛ به همین دلیل استفاده از این نوع شیرها، در سیستم هایی که در آنها عموماً از شیرهای دروازهای استفاده شده، متداول تر است. یکی از راههای کاهش کورس دیسک در این نوع شیرها، جابه جایی محل لولا به سمت داخل صفحه دیسک می باشد. این کار سبب کوتاه تر شدن کورس دیسک و کاهش زمان واکنش شیر می شود. اما استفاده از این نوع شیرها، هزینه های زیادی را در پی دارد؛ چرا که هم تولید آنها سخت تر است و هم تعمیر آنها گران تر. در نتیجه استفاده از این نوع شیرها تنها در شرایط توصیه میشود که استفاده از شیرهای لولایی عادی راه گشا نباشد.
٣- DIAPHRAGM CHECK VALVE
شیرهای یک طرفه ی لولایی و LIFT به دلیل زمان بالای بسته شدن، در برابر سیالات ویسکوز، عملکرد خوبی ندارند؛ در این موارد از شیرهای یک طرفه دیافراگمی استفاده می شود. اجزای اصلی این شیرها عموماً شامل BODY، BONNET و DIAPHRAGM می باشد. در این نوع شیر، دو یا چند قطعه قابل انعطاف به شکلی در شیر قرار داده میشود که حرکت و فشار سیال باعث باز شدن آنها می گردد.
با متوقف شدن جریان و برگشت سیال، دیافراگم ها نیز به شکل اولیه خود برگشته و مسیر برگشت را مسدود می‌کنند. این شیرها زمان واکنش بسیار پایینی دارند و بر خلاف شیرهای یک طرفه دیگر، در اثر باز و بسته شدن مکرر، مستهلک نمی شوند. البته به دلیل استفاده از لایه لاستیک، میزان تحمل فشار این شیرها بسیار محدود است. همچنین به دلیل حساسیت این لایه لاستیک به دما، این شیرها را نمی توان در مجاورت سیالاتی با دمای بالا قرار داد. چرا که در دما های بالا، دیافراگم نرم شده و امکان برگشت و پشت و رو شدن دیافراگم و از کار افتادن شیر بالا می رود.